De meeste hulpmiddelen lijken zich in gezinnen te ontwikkelen. Er zijn overeenkomsten van de ene generatie op de andere, en neven en nichten zijn herkenbaar neven en nichten. Maar de spokeshave is iets van een uitzondering.
De spokeshave is een verre verwantschap van het trekmes, veronderstel ik, in die zin dat het een mesachtig mes heeft dat langs een lengte van de voorraad wordt gewerkt. Maar de meeste spokeshave-gebruikers trekken het gereedschap niet naar zich toe, zoals een trekmes; in plaats daarvan duwen ze het gereedschap van zich af. In werkelijkheid is de spokeshave dus meer verwant aan een vliegtuig dan aan enig ander hulpmiddel.
De spokeshave wordt gebruikt om rondingen die op voorraad zijn gesneden, glad te strijken. Het is op zijn best bij het opruimen van sneden gemaakt door een lintzaag of decoupeerzaag. Voor generaties houtbewerkers was de spaakschaaf echter een multifunctioneel hulpmiddel dat werd gebruikt voor het vormgeven van de stoelen, rugleuningen en poten van stoelen en in schrijnwerk.
Vrijwel alle tegenwoordig vervaardigde spokeshaves zijn volledig van metaal gemaakt, maar niet veel generaties geleden bestond het gereedschap uit een houten lichaam met een stalen blad. Geleidelijk werden metalen oppervlakken geïntroduceerd op de punten waar de houten lip de neiging had te verslijten, maar tegenwoordig is de norm een volledig metalen gereedschap. De handgrepen die de snijkant van metalen modellen flankeren, hebben meestal de vorm van vleugels.
Het mes in een spokeshave kan recht of afgerond zijn (zowel convexe als concave configuraties worden verkocht). Het is bevestigd in een metalen model met een duimschroef; een paar spanschroeven worden gebruikt om de instelling aan te passen. Negen of tien inch is een typische lengte voor hedendaagse versies, hoewel antieke, houten spaakscharen zowel in kleinere als in veel grotere maten worden gevonden.
Antieke houten spakenschaven zie je vaak in winkels en te koop bij gereedschapshandelaren. Hun bladen hebben een platte snijder met twee loodrecht op elkaar staande tongen ("tangen" genoemd). De taps toelopende uitsteeksels zijn in het lichaam van het gereedschap geplaatst. Helaas, omdat ze alleen door wrijving op hun plaats worden gehouden, is het instellen van een houten spaakmes precies een beetje lastig, waarbij tikken op de uiteinden van de doorns of op de onderkant van het blad nodig zijn om het heen en weer te schuiven. Het blad moet mogelijk ook regelmatig opnieuw worden ingesteld, omdat de doorns mogelijk niet langer zo strak in hun gaten zitten als vroeger. Koop er een, als je wilt, en bewonder het uiterlijk, maar je zult misschien merken dat je er niet op kunt vertrouwen voor veel scheerbeurten.
Werken aan de Spokeshave. Zet een stuk schroot stevig vast in een bankschroef, met een rand naar boven. Met het werkstuk stevig vastgeklemd, bent u vrij om beide handen te gebruiken om de spaak te bedienen, net als bij schaven en de bovenfrees.
Het ontwerp van de spokeshave is zodanig dat er twee vleugels of armen zijn, één aan weerszijden van de snijkant. Wikkel uw vingers om deze handvatten en plaats uw duimen achter het gereedschap. In metalen modellen zijn er inkepingen gegoten om in de kussentjes van uw duimen te passen. Zodra u een comfortabele grip hebt gevonden, duwt u het gereedschap langs de rand van de kolf. Door de handpositie kunnen uw polsen het gereedschap naar u toe of van u af bewegen om de snijhoek te regelen.
Een beetje oefenen en je zult je meer thuis voelen bij de beweging. Voor ruwe vormgeving kan het mes worden ingesteld om meer materiaal te verwijderen dan bij het afwerken.
Slijp een spaakmes op dezelfde manier als een schaafijzer, door (indien nodig) grote oneffenheden weg te slijpen en vervolgens op een slijpsteen te slijpen.